Walny i niemy. Sejm w Warszawie 1717 r.

Sejm odbył się w ciągu jednodniowej sesji w dniu 1 lutego 1717 r. Zwołany został na mocy traktatu, zawartego 3 listopada 1716 r. w Warszawie między konfederatami tarnogrodzkimi (zawiązanie konfederacji 26 listopada 1715 r. ) a królem Augustem II, przy mediacji posła rosyjskiego Grzegorza Dołgorukiego, w którym kończono wojnę domową konfederatów tarnogrodzkich z wojskami saskimi, wprowadzonymi do Rzeczypospolitej w 1710 r. przez króla Augusta II, celem utrwalenia jego władzy. Marszałkiem izby poselskiej wyznaczono Stanisława Ledóchowskiego, marszałka konfederacji tarnogrodzkiej, podkomorzego krzemienieckiego. Podczas obrad na zamku warszawskim, otoczonym wojskami rosyjskimi, nie dopuszczono do głosu, poza marszałkiem izby, prowadzącym obrady i odczytującym uchwały, żadnego z posłów w obawie przed zerwaniem obrad (z tego powodu sejm z 1 lutego 1717 r. nazwano „niemym”). W uchwałach podjętych na sejmie powtórzono postanowienia układu warszawskiego z 3 listopada 1716 r. Przyjęto, że stosunki między Rzecząpospolitą a Saksonią oparte będą na unii personalnej. Ministrom saskim zabroniono podejmowania decyzji w sprawach Rzeczypospolitej (przy królu mogło ich przebywać nie więcej niż sześciu), ograniczono liczbę wojska saskiego przebywającego przy boku króla do 1 200 żołnierzy gwardii, zakazano królowi dłuższego pobytu w Saksonii i podejmowania w niej decyzji dotyczących Rzeczypospolitej, ustalono liczbę stałego wojska, łącznie na 24 000 żołnierzy (w Koronie na 18 000, zaś na Litwie 6 000), utrzymywanego ze stałych podatków na wojsko. Ograniczono uprawnienia hetmanów, zwłaszcza w zakresie dysponowania skarbem wojskowym, prowadzenia własnej dyplomacji, nakazując przebywanie wojsku w czasie elekcji na granicach. Zapowiedziano powołanie sądów przeciwko przestępcom stanu, które miały działać u boku królewskiego. Zakazano stosowania limity sejmikowej, czyli odraczania ich do nowego terminu przez sam sejmik. Odebrano sejmikom prawo zaciągania wojska i nakładania podatków (z wyjątkiem szelężnego, czopowego, przeznaczonego na potrzeby samorządowe).

Zobacz: S. Grodziski, W rocznicę „Sejmu Niemego” (1717-1967), „Studia Historyczne”, R. 10, z. ¾, 1967, s. 17-26.; Ustawodawstwo zob. Volumina legum, Wyd. J. Ohryzko, t. 6, Petersburg 1860, s. 229-392. H. Olszewski, Sejm Rzeczypospolitej epoki oligarchii (1652-1763). Prawo-praktyka-teoria-programy, Poznań 1966; J. Michalski, Sejm w czasach saskich, w: Historia sejmu polskiego, t. 1, Warszawa 1984, red. J. Michalski, s. 300-349J. Feldman, Geneza konfederacji tarnogrodzkiej, „Kwartalnik Historyczny”, R. 42, 1928, s. 493-531; J. A. Gierowski, Między saskim absolutyzmem a złotą wolnością. Z dziejów wewnętrznych Rzeczypospolitej w latach  1712-1715, Wrocław 1953.Geneza reform skarbowych Sejmu Niemego. Studium dziejów skarbowo-wojskowych z lat 1697-1797, Poznań 1938.