Sejm walny w Warszawie 1600 r., czyli spór o biskupstwa

Sejm zwołano w grudniu 1599 r. Sejmiki przedsejmowe odbyły się w styczniu 1600 r. Obrady sejmu trwały od 9 lutego do 21 marca 1600 r. Marszałkiem Sejmu obrano księcia Świrskiego, podkomorzego brześciańskiego. Podczas obrad, mających burzliwy charakter zajmowano się nabrzmiałą sprawą obsady biskupstw krakowskiego i wileńskiego, które zamierzano obsadzić zamiennie: przedstawiciel Korony, Bernard Maciejowski miał pójść do Wilna, zaś Jerzy Radziwiłł, z Wielkiego Księstwa Litewskiego, miał obsadzić stolicę biskupią w Krakowie, do czego doszło. Z powodu jednak oporu Litwinów nie doszło do obsady Wilna przez B. Maciejowskiego. Zajmowano się sprawami Mołdawii, a także objęciem władzy w Szwecji przez stryja króla Zygmunta III, księcia Karola Sudermańskiego, który doprowadził do detronizacji Zygmunta w Szwecji (1598 r.), a teraz sięgnął po koronę, czego król Zygmunt nie uznawał. Uchwalono pospolite ruszenie w niektórych województwach, w innych decyzję odesłano do sejmików ziemskich. Nie uchwalono konstytucji. Uzgodnień w tych sprawach miały dokonać jednak sejmiki generalne poszczególnych prowincji (wielkopolski, małopolski, pruski, mazowiecki i podlaski), przedstawiając je później królowi. Do realizacji tego zamiaru jednak nie doszło.

Zobacz: E. Opaliński, Sejm srebrnego wieku 1587-1652. Między głosowaniem większościowym a liberum veto, Warszawa 2001.  K. Lewicki, Walka o biskupstwo wileńskie z końcem XVI w. Echa separatyzmu litewskiego, [w:] Prace historyczne w 30 – lecie działalności Stanisława Zakrzewskiego, Lwów 1934, s. 295 – 311; J. Rzońca, Spór o biskupstwo wileńskie na sejmach schyłku XVI w., [w:] Wilno – Wileńszczyzna jako krajobraz i środowisko wielu kultur, pod red. E. Feliksiak, t. 2, Białystok 1992, s. 23 – 52.