Sejm konwokacyjny w Warszawie. 1764.

Sejm został zwołany przez prymasa Władysława Łubieńskiego w listopadzie 1763 r. Sejmiki przedsejmowe odbyły się w lutym i marcu 1764 r. Marszałkiem został Adam Kazimierz książę Czartoryski, generał ziem podolskich. Sejm rozpoczął się 7 maja. Sejm obradował pod presją wojsk rosyjskich, które wkroczyły do Rzeczypospolitej na wezwanie Familii Czartoryskich, zamierzającej przeprowadzić reformy. Łamiąc opór opozycji, której przywódcy, hetman Branicki i Karol Radziwiłł zostali zmuszeni do opuszczenia kraju, Czartoryscy, powołując się na charakter sejmu konwokacyjnego jako skonfederowanego, czyli takiego który nie może być zerwany i obowiązuje w nim głosowanie większością, przeprowadzili rugi poselskie, które zapewniły im większość w sejmie, tym bardziej, że opozycja na znak protestu wycofała się z obrad. Program reform przedstawił na sejmie Andrzej Zamoyski 16 maja 1764 r.. Postulowano w nim wprowadzenie większości w głosowaniu, powołanie stałej rady, dysponującej uprawnieniami wykonawczymi, nadanie wyższym urzędom Rzeczypospolitej charakteru kolegialnego. W toku jednak walki na sejmie konwokacyjnym udało się przeprowadzić jedynie częściowe reformy. Usprawniono obrady sejmu przez przyjęcie nowego regulaminu obrad, zakazano przysięgania posłów na instrukcje sejmikowe, które krępowały ich działania, dopuszczono do głosowania większością głosów w sprawach skarbowych i ekonomicznych, wybrano komisje wojskowe i skarbowe, będące organami kolegialnymi, przydanymi do boku hetmanom i podskarbim, które przejęły dużą część kompetencji obu organów. Ponadto ograniczono funkcjonowanie jurydyk w miastach królewskich, zniesiono cła prywatne, w miejsce którego wprowadzono cło generalne, uchwalono lustrację królewszczyzn. Sejm zakończył obrady 23 czerwca 1764 r.

Zobacz: J. Michalski, Sejm w czasach panowania Stanisława Augusta, w: Historia sejmu polskiego, t. 1, Warszawa 1984, red. J. Michalski, s. 350-419; Z. Zielińska, Sejmy polskie z lat 1764-1786, Warszawa 1995; Z. Zielińska, Polska w okowach „systemu północnego”. 1763-1766, Kraków 2012. Ustawodawstwo zob. Volumina legum, Wyd. J. Ohryzko, t. 7, Petersburg 1860, s. 1-192