Pierwszy sejm elekcyjny w Rzeczypospolitej. Sejm we wsi Kamień pod Warszawą. 1573.

Sejm zwołano podczas konwokacji 28 stycznia 1573 r., na której przyjęto porządek przeprowadzenia elekcji, jak też ustanowiono osobę interreksa w okresie bezkrólewia. Na konwokacji zwołano również sejmiki przedelekcyjne, które odbyły się w marcu 1573 r. W trakcie obrad, które rozpoczęły się 5 kwietnia 1573 r. przyjęto liczne poselstwa zagraniczne, w tym wysłane w związku z planowaną elekcją króla w Rzeczypospolitej. Wysłano również własne poselstwa. Rozpatrzono roszczenia wojska o zapłatę zaległego żołdu, powołano komisję do zbadania nadużyć powstałych na dworze królewskim w okresie poprzedzającym śmierć króla Zygmunta Augusta. Uchwalono uniwersał poborowy. Podjęto również dyskusję nad rewizją praw w Rzeczypospolitej, w wyniku której w dniu 12 maja 1573 r. podjęto uchwałę, w której określono zasady ustrojowe, nazwane później Artykułami henrykowskimi, od imienia pierwszego króla elekcyjnego, któremu starano się je przedstawić do zatwierdzenia. Podczas obrad sejmu elekcyjnego 11 maja 1573 r. dokonano wyboru króla Henryka de Valois, księcia francuskiego, którego ogłoszono królem 16 maja 1573 r. Na sejmie elekcyjnym w 1573 r. przygotowano również po raz pierwszy umowę Stanów Rzeczypospolitej z wybranym królem, zawierającą zobowiązania elekta przyjęte przez niego przed wstąpieniem na tron, zwane pakta konwenta. Przedstawiono je królowi elektowi Henrykowi podczas pobytu delegacji Stanów Polskich, która udała się do Paryża w celu oznajmienia wyboru króla dokonanego na elekcji. Sejm zakończył obrady 20 maja 1573 r.

Zobacz: Ś. Orzelski, Bezkrólewia ksiąg ośmioro, czyli dzieje Polski od zgonu Zygmunta Augusta r. 1572 aż do r. 1576 skreślone przez Świętosława z Borzejewic Orzelskiego, starostę radziejowskiego. Przełożył z rękopisu Cesarskiej Publicznej Biblioteki, przypisami i życiorysem uzupełnił Włodzimierz Spasowicz, Petersburg 1856; T. Piliński, Bezkrólewie po Zygmuncie Auguście i elekcya króla Henryka przez Tadeusza Pilińskiego, Kraków 1872; E. Reimann, Die polnische Königswahl von 1573, „Historische Zeitschrift”, Bd. 11, 1867, s. 58-128; E. H. de Noailles, Henri de Valois et la Pologne, t. 1, Paris 1867; W. Sobociński, Pakta konwenta. Studium z historii prawa polskiego, Kraków 1939; P. Skwarczyński, Pierwsze trzy wolne elekcje viritim 1573-1578. [Zagadnienia wybrane], Teki Historyczne, t. 10, 1959, s. 119-154; S. Płaza, Próby reform ustrojowych w czasie pierwszego bezkrólewia [1572-1574], Kraków 1969; S. Gruszecki, Walka o władzę w Rzeczypospolitej Polskiej po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów (1572-1573), Warszawa 1969; E. Dubas-Urwanowicz, Koronne zjazdy szlacheckie w dwóch pierwszych bezkrólewiach po śmierci Zygmunta Augusta, Białystok 1998;J. Dzięgielewski, Sejmy elekcyjne. Elektorzy. Elekcje 1573-1674, Pułtusk 2003; D. Makiłła, Artykuły henrykowskie (1573-1576). Geneza-Obowiązywanie-Stosowanie. Studium historyczno-prawne, Warszawa 2012. Ustawodawstwo zob. Volumina Constitutionum, T. 2, cz. 1, Do druku przygotowali S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa 2005, s. 310-331.