Sejm pacyfikacyjny

Nazwa sejmu zwykłego, pochodząca od łacińskiego słowa pacificatio, czyli uspokojenie, zwoływanego w celu doprowadzenia do pojednania i uspokojenia nastrojów w państwie. Sejm pacyfikacyjny zwoływano na zakończenie walk i napięć wewnętrznych, powstałych często wskutek rozdwojonych elekcji. Pierwszym sejmem pacyfikacyjnym był sejm zwołany w 1589 r. dla uspokojenia sytuacji wewnętrznej i podziałów, które nastąpiły wskutek elekcji 1587 r., na której królem obrano Zygmunta III. Spowodowała to wojnę z Habsburgami 1587-1588, próbującymi zbrojnie przy udziale swojego stronnictwa objąć tron dla arcyksięcia Maksymiliana, także wybranego w elekcji 1587 r. Następnym stał się sejm 1673 r. zwołany w obliczu konfliktu stronnictwa króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego z opozycją antykrólewską, na której czele stał hetman Jan Sobieski, co groziło wybuchem wojny domowej. Obrady zakończyły się podpisaniem aktu pacyfikacji, zawartego w obliczu zagrożenia Rzeczypospolitej spowodowanego najazdem Turcji w 1672 r. Trzeci sejm pacyfikacyjny zwołano w 1699 r. z powodu zaburzeń i konfliktów wewnętrznych powstałych w związku z elekcją 1697 r., kiedy królem wybrano elektora saskiego Fryderyka Augusta III, który panował w Rzeczypospolitej jako August II. Kolejne sejmy pacyfikacyjne zwołano w następstwie elekcji 1733 r., kiedy na tron wybrano Stanisława Leszczyńskiego i Augusta III, syna poprzedniego króla Augusta II, co doprowadziło do wojny wewnętrznej, w której interweniowały wojska rosyjskie, saskie i francuskie. Pierwszy sejm w 1735 r., przewidziany jako pacyfikacyjny, został zerwany przez zwolenników S. Leszczyńskiego. Do skutku doszedł dopiero następny sejm zwołany jako pacyfikacyjny w 1736 r.

Zobacz: K. Lepszy, Rzeczpospolita Polska w dobie sejmu inkwizycyjnego 1589-1592, Kraków 1939; L. A. Wierzbicki, O zgodę w Rzeczypospolitej. Zjazd warszawski i sejm pacyfikacyjny 1673 roku, Lublin 2005; H. Olszewski, Sejm Rzeczypospolitej epoki oligarchii (1652-1763). Prawo-praktyka-teoria-programy, Poznań 1966; W. Czapliński, Sejm w latach 1587-1696,  w: Historia sejmu polskiego, t. 1, Warszawa 1984, red. J. Michalski, s. 217-299; B. Dybaś, Sejm pacyfikacyjny  w 1699 roku, Toruń 1998;  W. Kriegseisen,  Sejm Rzeczypospolitej szlacheckiej (do 1763 roku). Geneza i kryzys władzy ustawodawczej, Warszawa 1995; H. Palkij, Sejmy 1736 i 1738 roku. U początków nowej sytuacji politycznej w Rzeczypospolitej, Kraków 2000; J. Michalski, Sejm w czasach saskich, w: Historia sejmu polskiego, t. 1, Warszawa 1984, red. J. Michalski, s. 300-349.